Eigendomsregistratie van paarden
Het is algemeen bekend dat de eigendom van paarden over het algemeen moeilijk is vast te stellen. Een centrale database ontbreekt, met als gevolg dat paarden zelden op naam staan van de werkelijke eigenaar: de ‘papierwinkel’ rondom paarden loopt immers vaak achter op de realiteit. Er heerst daarom veel onzekerheid rondom het antwoord op de vraag wie eigenaar is van een bepaald paard. In de (juridische) hippische praktijk leidt deze onzekerheid nog wel eens tot problemen. Zo komt het voor dat, na de aankoop van een paard, er opeens iemand op de stoep staat die claimt eigenaar te zijn en het paard terug eist. Ook doen zich situaties voor waarin paarden, bijvoorbeeld na stalling bij een derde, doorverkocht worden zonder medeweten van de eigenaar. Hoe bewijst de eigenaar dan dat hij daadwerkelijk de rechtmatige eigenaar is?
Eigendom van het paard
Allereerst het begrip ‘eigendom’. De wet zegt “Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben”. Dit recht brengt onder andere met zich mee dat een eigenaar van een zaak de bevoegdheid heeft zijn of haar zaak op te eisen van iedereen, die de zaak zonder recht onder zich houdt. Met andere woorden: de eigenaar van een paard kan te allen tijde zijn paard op komen eisen, waar dat paard zich ook bevindt. Uitzondering hierop kan worden gevormd door een situatie waarin een paard gestolen is en vervolgens doorverkocht aan een derde. Deze derde weet van niets, hij is ‘te goeder trouw’. Degene die een paard ‘te goeder trouw’ gekregen heeft, wordt in een aantal gevallen door de wet beschermd: het eigendomsrecht van de originele eigenaar vervalt en gaat over op de nieuwe eigenaar.
Overdracht van eigendom van het paard
Paarden zijn geen registergoederen in de zin van de wet. De overdracht van eigendom kan daarom op allerlei wijzen plaatsvinden, zonder dat inschrijving in een (openbaar) register noodzakelijk is. Met andere woorden: registratie van eigendom is geen vereiste voor een rechtsgeldige eigendomsoverdracht. Een paard kan daarom vele malen van eigenaar wisselen, zonder dat dit ergens wordt vastgelegd. Er gaan geluiden op dat zelfs 75% van de in omloop zijnde paardenpaspoorten niet accuraat is: de daarin geregistreerde eigenaren komen niet overeen met de juridische eigenaren.
Identificatie- en registratiesysteem
Het is natuurlijk niet zo dat er helemaal niets wordt geregistreerd. Sinds 1 juli 2009 verplicht Europese regelgeving tot een ‘Identificatie- en Registratiesysteem’ (I&R). Dit heeft tot gevolg dat elk paard binnen de EU moet zijn voorzien van chip en een paardenpaspoort, waarin onder andere dat chipnummer is opgenomen. De registratiegegevens hieromtrent worden opgeslagen in een centrale database, bij het Productschap Vee & Vlees (PVV). Het doel van I&R is een snelle tracering van paarden mogelijk te maken, hetgeen vooral van belang is in de beperking van uitbraken van ziekten.
Overschrijving van een paard gaat moeizaam
Van verplaatsingen van paarden en veranderingen van houders vindt echter geen registratie plaats. In dit verband speelt mee dat bij een koop van een paard het stamboek of paspoortinstanties niet worden geïnformeerd. De kosten van een overschrijving en de moeite die hiermee gepaard gaat, staan dikwijls aan registratie aan de weg. Ook de cultuur binnen de paardenbranche draagt eraan bij dat schriftelijke vastlegging van de gang van zaken vaak te wensen overlaat. In de paardensector wordt nu eenmaal veel gehandeld op basis van goed onderling vertrouwen, waardoor weinig afspraken op papier worden gezet.
Geen eigenaarsregistratie paarden opgevraagd
Bij oplegging van de I&R heeft Europa besloten om voor paardachtigen geen eigenaarregistratie te vragen. Dit, omdat een dergelijke registratie niet zou bijdragen aan ziektebestrijding – paarden staan immers vaak op een ander adres gestald, dan op dat van de eigenaar. Bovendien speelt mee dat paarden vaak meerdere eigenaren hebben, soms zelfs in verschillende lidstaten, hetgeen registratie bemoeilijkt. Ten slotte zou eigenaarregistratie, mede gezien voornoemde feiten, omvangrijk zijn en derhalve hoge kosten met zich meebrengen. Overigens geeft de Europese Unie bij haar verordening ((EG) Nr. 504/2008) wel een aanzet tot eigenaarregistratie. De verordening bevat in de bijlage een model voor een paardenpaspoort, waarin een sectie is opgenomen die de eigendom van het paard in kwestie betreft.
Momenteel moet men het daarom doen met paardenpaspoorten en stamboekpapieren, welke slechts een vermoeden – en geen bewijs! – van eigendom opleveren. Dit betekent dat de rechter, bij conflicten omtrent eigenaarschap, geen doorslaggevende informatie tot zijn beschikking heeft. Het zal daarom vrijwel altijd aankomen op de weging van feiten en omstandigheden van een specifiek geval. Dit maakt de afloop van een rechtszaak uiterst onzeker.
Discussie in hippisch recht
Er staan wat veranderingen op komst met betrekking tot de wettelijke regeling van identificatie en registratie van paarden. Waarschijnlijk zal deze nieuwe wettelijke regeling echter geen uitkomst bieden voor de juridische problematiek rondom eigendom van paarden. Staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft de Tweede Kamer op 25 mei 2011 laten weten het I&R systeem te willen aanpassen. Deze aanpassing strekt tot een wettelijke verplichting voor registratie van houder en locatie in een centrale database, beheerd door het PVV. Een verplichting tot registratie van eigenaarschap komt daarmee derhalve nog niet tot stand.
Door sommigen wordt voor een dergelijke registratie gepleit. Hierbij spelen vooral overwegingen met betrekking tot ziektebestrijding een rol. Bij een uitbraak moeten eigenaren kunnen worden getraceerd, mede gezien de rol van de overheid. Deze heeft immers een bestrijdingsplicht en zal in sommige gevallen moeten besluiten tot ruiming of vaccinering. Een paardeneigenaar zal van een dergelijk besluit op de hoogte moeten worden gebracht, waardoor hij tevens de mogelijkheid heeft bezwaar aan te tekenen. Desondanks liggen verplichtingen tot registratie gevoelig. Er wordt vooral gevreesd voor allerlei heffingen, welke hoge kosten met zich meebrengen. Gezien de verschillende vormen van eigendom van paarden, verwacht men tevens dat registratie ingewikkeld wordt. Zo bezien kan het systeem wellicht nooit helemaal sluitend worden.
Los van genoemde ‘voors’ en ‘tegens’, zou een centrale eigenaarregistratie van paarden juridisch gezien veel getouwtrek kunnen voorkomen. Bijvoorbeeld: indien er een openbare database van paardeneigenaren zou bestaan, zou ‘verkrijging te goeder trouw’ niet meer snel kunnen plaatsvinden. Een ieder kan immers deze registers raadplegen. Wellicht kunnen de plannen van Staatssecretaris Bleker met een eigenaarregistratieverplichting worden uitgebreid.
Eigendomsregistratie paard toekomstmuziek
Een centrale database, waarin het eigendom van paarden staat geregistreerd? Het is vooralsnog toekomstmuziek. Er zijn mogelijkheden om in de huidige situatie toch zekerheid te creëren. Stamboeken kunnen bijvoorbeeld helpen door vrijwillig eigenaarregistratie uit te voeren. Hierbij kan genoemd model van de EU een leidraad bieden. Wat kun je doen? Naast in de aangewezen gevallen de betrokken instanties te informeren, is het vooral raadzaam zoveel mogelijk van wat je afspreekt duidelijk vast te leggen. Stal je een paard bij een ander, die het paard voor je verzorgt? Koop of verkoop je een paard? Zorg voor een duidelijk, correct opgesteld (koop)contract, waarin de afspraken en verplichtingen over en weer juridisch sluitend zijn vastgelegd. Dit kan een wereld van verschil maken, op het moment dat het toch tot een juridisch conflict komt. Deze gang van zaken strookt wellicht niet helemaal met het vertrouwen dat men graag in elkaar heeft in de paardensector, maar het kan veel problemen voorkomen en dat is ook zeker wat waard!
Hippisch recht bij De Raadgevers
Bij De Raadgevers komen juridische kwesties in de paardenbranche regelmatig voor. Gelukkig hebben wij juristen die gespecialiseerd zijn in deze aparte ’tak van sport’. Marjon Joosten is naast bedrijfsjurist ook gespecialiseerd in hippisch recht en als liefhebster van de paardensport, rijd ze vaak dressuur. Ze schrijft zo nu en dan artikelen over dit onderwerp. Zo informeert ze tevens over de zorgplicht van de stalhouder en de betekenis van hippisch recht in de juridische wereld. Heb zelf een kwestie waar je mee geholpen wilt worden of heb je een vraag die je ons wil voorleggen? Neem gerust contact met ons op.