Deliveroo, Balletorkest & Uber: steeds vaker worden platform werkers als werknemers gekwalificeerd

Op 16 februari 2021 heeft het Gerechtshof Amsterdam in een spraakmakende uitspraak geoordeeld dat maaltijdbezorgers van Deliveroo werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst.

Feiten
Deliveroo biedt in Nederland een online maaltijdbestel- en betaalsysteem aan, alsmede een bezorgdienst van restaurants naar klanten. Oorspronkelijk heeft Deliveroo haar bezorgers op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd in dienst genomen.
Sinds juli 2018 werken bezorgers alleen nog maar als ZZP-er op basis van een overeenkomst van opdracht, waarbij inschrijving bij de KvK verplicht is. De ZZP-er heeft keuze uit twee opties, namelijk de Regular-overeenkomst waarbij per vier weken maximaal 40% van het minimumloon kan worden verdiend en btw-afdracht niet verplicht is en de Unlimited-overeenkomst, waarbij meer verdiend kan worden maar de bezorger wel rekening met de btw moet houden.
Bij beide overeenkomsten stelt Deliveroo namens de bezorger de aan Deliveroo gerichte factuur op. Daarnaast maakten bezorgers tot maart 2020 gebruik van een systeem waarbij zij tijdsblokken konden reserveren om te werken, maar dit is nadien veranderd naar een systeem waarbij men zich slechts ‘op het moment zelf’ beschikbaar kan stellen. Voor de toedeling van de bezorging van maaltijden maakt Deliveroo gebruik van een algoritme.
Belangrijk is dat de bezorgers zich mogen laten vervangen. De vraag speelt of er niet sprake is van een arbeidsovereenkomst. Zowel de Kantonrechter als het Hof hebben geoordeeld dat dit het geval is.

Argumentatie
Partijbedoeling niet van belang voor kwalificatie
Allereerst verwijst het Hof naar de belangrijke uitspraak van de HR: X/Gemeente Amsterdam.
Daarin is geoordeeld dat de bedoeling van partijen geen rol speelt bij het al dan niet kwalificeren van een overeenkomst als arbeidsovereenkomst.
Het maakt dus niet uit of partijen opschrijven dat zij geen arbeidsovereenkomst willen aangaan maar een ZZP-contract willen sluiten. Gekeken moet worden naar hoe partijen in de praktijk hun relatie vormgeven. Voldoet dit aan de criteria van een arbeidsovereenkomst, dan is de verhouding die van werkgever – werknemer, ook al zeggen partijen dat ze als opdrachtgever – ZZP-er met elkaar werken.

Ontbreken ondernemerschap
Het Hof is van oordeel dat door het nieuwe reserveringssysteem bezorgers een vrij grote mate van vrijheid toekomt. De vervangingsmogelijkheid voor bezorgers staat niet in de weg van een arbeidsovereenkomst, omdat het om eenvoudig werk gaat en vervanging ook binnen de arbeidsovereenkomst mogelijk is. De manier waarop de betaling aan bezorgers tot stand komt lijkt meer op een arbeidsovereenkomst dan op een overeenkomst van opdracht, waarbij de opdrachtnemer zelf factureert. Daarnaast heeft Deliveroo verklaard dat 67% van de bezorgers zogenaamd “hobbymatig” werkt, en gaan btw hoeven af te dragen. Dit duidt op het ontbreken van ondernemerschap en daarom is er geen sprake van een echte ZZP-er.

Invulling werkgeversgezag
Ook oordeelt het hof dat er sprake is van een gezagsrelatie tussen Deliveroo en haar bezorgers, doordat het bezorgen van maaltijden een kernactiviteit van Deliveroo is en er vergaande controlemogelijkheden zijn door het algoritme. Dit algoritme registreert de locatie van de ZZP-er en houdt nauwkeurig bij hoe lang de bezorger over een ritje doet. De waardering van de klant zorgt ervoor dat het algoritme betere ritten aan de bezorger toedeelt. Het algoritme geeft aldus invulling aan de gezagsrelatie en houdt vergaand toezicht op de activiteiten.

Alle omstandigheden bij elkaar zijn voor het hof voldoende om te spreken van een arbeidsovereenkomst, de vrijheid bij het verrichten van de arbeid is hierbij onvoldoende om van een overeenkomst van opdracht te spreken.
bron: ECLI:NL:GHAMS:2021:392

Aanpassing Modelovereenkomsten Belastingdienst
Het hof heeft duidelijk gemaakt dat het weinig relevant is dat partijen werken op basis van een modelovereenkomst ‘geen werkgeversgezag’ van de Belastingdienst. De civiele en fiscale beoordeling hoeven niet noodzakelijkerwijs samen te vallen.
De Belastingdienst heeft laten weten de modelovereenkomsten te zullen aanpassen en niet langer op te nemen dat partijen verklaren dat zij niet de intentie hebben om een arbeidsovereenkomst aan te gaan.
Voor ondernemer betekent dit dat er scherper gaat worden gelet of er in de praktijk geen sprake is van een verkapt dienstverband.

Uitspraak Balletorkest
De Deliveroo uitspraak is in lijn met het vonnis van de Rechtbank Amsterdam van een week eerder over de vraag hoe de rechtsverhouding tussen een muzikante en Het Balletorkest gekwalificeerd dient te worden.
Ook in deze uitspraak werd de overeenkomst van opdracht tussen een muzikante en Het Balletorkest gekwalificeerd als arbeidsovereenkomst, aangezien werkneemster voor ieder seizoen haar beschikbaarheid kenbaar diende te maken, zij geaccepteerde producties niet af kon zeggen en zich te houden had aan nauwkeurige aanwijzingen van Het Balletorkest. Deze voorschriften waren hetzelfde als die voor musici met een vast dienstverband. Ook werd de kwaliteit van haar werk beoordeeld, wat duidt op arbeidsrechtelijke ondergeschiktheid. Daarnaast is niet gebleken dat er sprake was van daadwerkelijk ondernemerschap.

Alles bij elkaar was ook in deze uitspraak voldaan aan de elementen arbeid, loon, gezagsverhouding en gedurende zekere tijd, waardoor er sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Conclusie
Platformwerkers zullen steeds vaker als “gewone” werknemers worden gezien. Met alle gevolgen voor minimumloon betaling, loondoorbetaling bij ziekte en vakantierechten van dien. Ook in Engeland is onlangs bepaald dat Uber chauffeurs geen ZZP-ers zijn, maar “workers”. Dat is een soort tussenvorm  tussen een echte zelfstandig ondernemer en een echte werknemer.
Aanbieders van diensten kunnen niet langer volhouden dat zij alleen maar platform zijn waar de vraag van de klant en dienstverlener bij elkaar worden gebracht.

Dit artikel is geschreven door mr Judith van der Woude-Verstrijden, senior jurist arbeidsrecht bij De Raadgevers.