Algemene voorwaarden zijn niet ter hand gesteld, maar alsnog rechtsgeldig van toepassing; de ‘bekendheidsuitzondering’ in de praktijk.

Bij het sluiten van zakelijke overeenkomsten zijn algemene voorwaarden niet meer weg te denken. Als je echter vergeet om de wederpartij er kennis van te laten nemen, gelden de voorwaarden waarschijnlijk niet. Maar wat als de wederpartij op een andere manier – min of meer toevallig en zonder jouw toedoen – wel bekend is met de inhoud van jouw algemene voorwaarden? Zijn de voorwaarden dan wel rechtsgeldig overeengekomen en dus niet vernietigbaar door de wederpartij? De Hoge Raad kreeg deze vraag voorgelegd en kwam tot het oordeel dat de voorwaarden dan wel gelden en niet kunnen worden vernietigd.

 

De feiten

Twee zakelijke partijen, Doens en De Eendracht, hebben al 93 overeenkomsten met elkaar gesloten. In het geding wordt er over twee van deze overeenkomsten gediscussieerd. De Eendracht kreeg zonnebloemkoek geleverd van Doens en heeft, na het tot legkippenmengvoer te hebben verwerkt, het product doorverkocht aan een Duitse partij. Deze Duitse partij dagvaardde De Eendracht op grond van non-conformiteit van het geleverde legkippenmengvoer. De Eendracht maakte in die procedure gebruik van het recht om de verweerster ‘in vrijwaring op te roepen’. Dat houdt in dat je als gedaagde een andere partij bij de zaak betrekt met als doel om de schade die in de zaak behandeld wordt op die partij te kunnen verhalen.

Onderaan de mails van Doens stond telkens dat hun algemene voorwaarden, de Conditiën van de Nederlandse Handel in Granen en Diervoedergrondstoffen (hierna: CNGD) overeen waren gekomen als verkoopvoorwaarden. Doens heeft de CNGD echter nooit aan De Eendracht gegeven of toegestuurd. Deze zaak gaat dus niet over de vraag of het voer wel of niet goed was, maar of De Eendracht wel of geen beroep mag doen op gedeeltelijke vernietiging van de CNGD, namelijk op vernietiging van het arbitragebeding.

Om de zaak goed te begrijpen, is het van belang om te weten dat de CNGD voorwaarden zijn die door heel veel partijen in de branche werden gehanteerd. Er werden daarom ook cursussen over gegeven vanuit de brancheorganisatie. Deze cursus wordt in het vakjargon en in deze rechterlijke uitspraak de ‘graancursus’ genoemd.

 

De eis en het verweer

Doens stelde zich in de vrijwaringsprocedure op het standpunt dat de oproep in vrijwaring door De Eendracht niet-ontvankelijk moest worden verklaard. In de CNGD staat namelijk dat de partijen hun juridische geschillen te allen tijde moeten voorleggen aan een bepaalde arbitragecommissie en niet aan deze rechter. Doens onderbouwt haar stelling met het feit dat de directeur van De Eendracht op een andere manier kennis heeft genomen van de CNGD, namelijk door het volgen van de eerder genoemde graancursus, waarin deze arbitrageregeling uitgebreid aan bod is gekomen.

Maar De Eendracht zou wel gerechtigd om Doens ‘gewoon’ voor de rechter te slepen als het arbitragebeding uit de CNGD vernietigbaar is. Dan zijn de partijen juist niet verplicht om hun conflict bij de arbitragecommissie uit te vechten. De toelichting van De Eendracht is dat Doens de CNGD nooit juist ter hand heeft gesteld. Volgens artikel 6:233 onder b van het Burgerlijk Wetboek mag je dan een beding uit die algemene voorwaarden van de wederpartij vernietigen.

 

Hoe oordeelde de Hoge Raad?

De Hoge Raad grijpt terug op een oude uitspraak over de ‘bekendheidsuitzondering’. De term ‘bekendheidsuitzondering’ stamt uit een uitspraak van de Hoge Raad zelf van 1 oktober 1999, ECLI:NL:HR:1999:ZC2977 en is dus al eens toegepast in vergelijkbare zaken. Zij houdt in dat een partij die in principe het recht heeft om een bepaling uit algemene voorwaarden te vernietigen, bijvoorbeeld doordat deze voorwaarden niet (goed) ter hand zijn gesteld, dit recht niet in kan roepen als zij op een andere manier kennis had van de bepaling.

Daarbij maakt het niet uit dat de gebruiker van de algemene voorwaarden, Doens in dit geval, er op geen enkele manier aan bij heeft gedragen dat de wederpartij kennis heeft genomen van de gehanteerde voorwaarden. De achterliggende gedachte van de informatieplicht van de gebruiker heeft namelijk als doel dat de wederpartij bekend raakt met de inhoud van de algemene voorwaarden. Deze plicht streeft zijn doel voorbij als de wederpartij een bepaling mag vernietigen, terwijl zij – zij het op een andere, min of meer toevallige, manier – bekend is of kon worden geacht met die bepaling.

 

Tip

Hanteer jij algemene voorwaarden bij het sluiten van overeenkomsten? Let er dan op dat je de voorwaarden goed ter hand stelt en de wederpartij er expliciet mee in laat stemmen (lees: laat tekenen).

Of stem je in met enkele of tientallen overeenkomsten waarbij telkens ergens vermeld staat dat er bepaalde algemene voorwaarden van toepassing zijn of zijn het voorwaarden die je zelf ook hanteert? Dan mag, net als in dit geval, de gebruiker van de voorwaarden ervan uitgaan dat jij bekend bent met de inhoud van die voorwaarden.

 

Heb je vragen over een soortgelijke kwestie? Neem dan contact op met je accountjurist. Voor meer informatie bel naar 088-1331133 of stuur een mail naar service@deraadgevers.nl.